Tác giả một quyển sách hướng dẫn cha mẹ đối phó với sự liều lĩnh và ngoan cố của lũ nhóc dậy thì mà tôi đang sở hữu đã khuyên rằng, nếu đứa con của bạn cứ muốn sờ tay vào ấm nước sôi mặc cho bạn đã hết sức cảnh báo tay chúng sẻ bị bỏng, hãy cứ để chúng làm theo ý muốn. Bọn trẻ ít nhất sẽ thấy rằng cha mẹ đã đúng và bị bỏng là một trải nghiệm không hề dễ chịu chút nào, vì vậy sẽ rất khó quên.
Tôi đã rất tâm đắc với cách giải quyết có phần “thô bạo” này và cho rằng nó quả thật là một phương pháp tốt để giúp những đứa con “hết cách” trải nghiệm và hiểu ra vấn đề vì dù sao bị bỏng do sờ tay vào ấm nước sôi cũng không nghiêm trọng tới mức không cứu vãn được hay để lại di chứng tàn tật suốt đời. Tuy nhiên, nếu phải áp dụng phương pháp này để “răn đe” những đứa con mới 5 tuổi bé bỏng nhưng hơi cứng đầu một chút thì có vẻ quá tàn nhẫn và có thể dẫn đến nguy hại nghiêm trọng.
Các bậc phụ huynh chắc chắn sẽ không cầm nổi lòng mình, và cũng không nên làm đến mức như vậy. Thế nên, để con yêu của mình biết nghe lời hơn mà không cần phải dùng biện pháp mạnh, xin hãy thử làm theo các bước sau đây.
◪ Thấu hiểu con cái
Harry S. Truman – tổng thống thứ 33 của Hoa Kỳ – đã nói “Cách tốt nhất để bảo ban bọn trẻ là hãy tìm điều chúng muốn và khuyên chúng làm điều đó.” Việc này có nghĩa là bạn phải hiểu rõ khả năng, ý muốn, điểm mạnh – điểm yếu và sở thích của con. Một khi đã biết được con bạn muốn gì, đừng áp đặt trẻ làm điều ngược lại nếu bạn đã chán với việc nhận được sự phản kháng không mong đợi từ con.
Bạn đừng ép con gái của bạn phải cột tóc đuôi gà trong khi việc cột tóc làm bé đau đầu và không tập trung ngồi học được. Hãy bắt đầu chấp nhận con bạn là một cá thể độc nhất vô nhị với những cảm giác riêng, sở thích riêng, sở trường và sở đoản riêng. Thấu hiểu con là để đưa ra một định hướng tốt và bảo vệ con đúng cách.
Thay vì cuống quít hét lên: “Con không được đụng vào ấm nước sôi”, bạn có thể nhẹ nhàng bảo “Đụng vào ấm nước sôi là điều nguy hiểm, và bé ngoan không làm điều nguy hiểm phải không?” rồi sau đó đợi ấm nước sôi nguội bớt tới mức không bị phỏng hãy để cho bé trải nghiệm bằng cách sờ vào và giải thích “Con thấy nóng không? Hồi nãy còn nóng gấp 10 lần thế, con sợ không? Vậy mai mốt đừng đụng vào nữa nhé”.
Một cách khác là hãy giao nhiệm vụ hằng ngày vừa sức của bé và phụ hợp với sở thích. Ví dụ như nếu bạn biết cậu con trai của mình thích nghịch nước, hãy giao cho con nhiệm vụ tưới cây hằng ngày! Tránh đừng bắt trẻ phải tuân theo những luật lệ trái với ý muốn vô hại của chúng.
Trẻ dưới 5 tuổi không biết nói dối nên những yêu cầu của con bạn là “chính đáng” nghĩa bé thật sự đang có nhu cầu đó, và đa số nhu cầu đó là chính đáng ví dụ như ăn, ngủ, chơi đùa. Nếu trẻ than mệt và muốn ăn ít hơn bình thường, có thể là vì nó ham chơi, bướng bỉnh, nhưng rất có thể là bé bị khó tiêu hoặc mắc một bệnh nào đó. Đừng vội kết luận khi bé cãi lời bạn, hãy tìm nguyên nhân “chính đáng” của bé.
◪ Tự do trong khuôn khổ
Tôn trọng con không có nghĩa là thỏa mãn tất cả những đòi hỏi của con vì trẻ còn nhỏ chưa đủ sức để phân biệt đúng sai một cách hoàn chỉnh. Vì vậy, nếu bạn cần phải ép con làm điều chúng không muốn vì sự an toàn, sức khỏe và thói quen tốt hơn của chúng, hãy cho con lựa chọn việc phải làm trong một khuôn khổ nhất định. Bạn muốn con mình khi ăn xong sẽ giúp bạn dọn chén dĩa, nhưng trẻ lại tỏ ra không hứng thú lắm với việc này? Hãy nói với con rằng trẻ có quyền lựa chọn giữa việc dọn chén đĩa, lau bàn hoặc đi đổ rác.
Thêm vào đó, hãy nói với bé rằng giúp cha mẹ là một việc tốt mà khi hoàn thành trẻ sẽ cảm thấy sung sướng vì mình là người tốt. Bạn có thể để trẻ tự mình làm hoặc bạn làm cùng với bé nhưng việc đấy phải được làm xong. Người Châu Phi có câu “Cần cả một làng để dạy một đứa trẻ”. Bạn hãy tìm sự đồng thuận từ tất cả người lớn trong gia đình về cách cư xử với trẻ. Nếu bạn muốn bé tự giải quyết vấn đề, thì hãy “nháy” trước với các thành viên trong gia đình để không ai đồng ý giúp đỡ khiến cho trẻ phải tự làm việc của mình.
◪ Cẩn thận trong hành động và lời nói
Một nhà văn da đen nổi tiếng, James Baldwin đã nói “Trẻ em rất kém trong việc lắng nghe người lớn nhưng lại rất giỏi bắt chước họ.” Vì vậy, phụ huynh cần ghi nhớ rằng trẻ con luôn quan sát cha mẹ chúng. Nếu bạn muốn con mình là một đứa trẻ lễ phép và biết vâng lời người lớn, hãy thể hiện mình là một người như vậy trước mặt con. Hãy trả lời cha mẹ bạn theo cách mà bạn muốn con bạn trả lời bạn.
Nếu bạn muốn con ngồi ăn ngoan ngoãn cùng gia đình thì tất cả người lớn trong nhà đều phải vào bàn ăn cùng nhau. Thật là mĩa mai khi cha mẹ muốn con cư xử nhã nhặn, nói năng hòa nhã, nhưng cha mẹ lại la hét mỗi khi con làm gì sai. Hãy giải thích với con nhẹ nhàng. Nếu bạn quá giận, không kìm nổi và cần phải la toán lên thì hãy đi chỗ khác, hít thở sâu 3 lần rồi trở lại nói chuyện với con một cách từ tốn như bạn muốn con từ tốn với người xung quanh vậy.
Việc đối xử công bằng cũng rất quan trọng. Nếu bạn cho đứa con út hành động theo lựa chọn bạn đã đặt ra thì bạn sẽ phải đối xử với đứa lớn như vậy. Con cái sẽ coi trọng và vâng lời bạn hơn, kể cả khi bạn không còn ở gần, nếu chúng cảm nhận được sự tin tưởng, yêu thương, công bằng và tôn trọng mà bạn dành cho chúng.
Trần Thị Ái Liên
Bài về chủ đề Giáo dục: